Γερμανός που ζει εδώ και πολλά χρόνια στο Παρίσι, ο Simon Pasieka, πέρα από εξαιρετικός ζωγράφος, είναι ένας πολίτης του κόσμου. Ζεστός και φιλικός, με το που γνωριστήκαμε, μου πρότεινε να με ξεναγήσει με χαρά στην έκθεσή του στο Μουσείο Φρυσίρα. Μιλήσαμε για την τέχνη και για τους ανθρώπους της και, φυσικά, για τη δική του δουλειά και την απόφασή του να οργανώσει μια τόσο σημαντική έκθεση στην Ελλάδα. Τα έργα του, τα περισσότερα μεγάλων διαστάσεων, παίρνουν μνημειακό χαρακτήρα, και θέλουν να μιλήσουν για τη ζωή όπως ίσως θα έπρεπε να είναι, πέρα από την περιπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου. Έργα παραστατικά, με κέντρο τους τον άνθρωπο και τη σχέση του με τη φύση, που θέλουν να απελευθερώσουν τον θεατή και να αποτελέσουν ένα ενθαρρυντικό σημάδι για τις αληθινές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, ανεξάρτητα από τη χώρα καταγωγής τους.
1) Το έργο σας συνδυάζει ρεαλισμό και φαντασία, ανθρώπινες μορφές και φύση. Χρησιμοποιείτε επίσης πολύ την αντανάκλαση στη ζωγραφική σας. Μιλήστε μου λίγο για τα θέματα που διαλέγετε. Είναι προϊόν ονείρου; Για τί θέλουν να μιλήσουν στον θεατή;
-Η ζωγραφική μου γεννιέται στο ατελιέ. Πρώτα γράφω λέξεις στους τοίχους για να οριοθετίσω τις ιδέες που θέλω να ζωγραφίσω. Στη συνέχεια, σχεδιάζω τη σύνθεση και τις φιγούρες. Είναι απαραίτητο να ξανα-αισθανθώ την ατμόσφαιρά της, που δημιουργείται από το φως, από τη ζεστασιά και την υγρασία της ατμόσφαιρας , και να την ξανα-εφεύρω ολοσκερώς.
Μία "κουβέρτα επιβίωσης" για παράδειγμα: προσδίδει μία λάμψη στον πίνακα. Στο τρέμουλο της αντανάκλασής της, βυθίζει τη σκηνή σε ένα χρυσαφί φως και προσδίδει έναν παγκόσμιο πλούτο σε αυτήν την μακριά στιγμή της ζωγραφικής. Μπαίνοντας στη λογική του έργου, αυτή η "κουβέρτα" υφίσταται μία ανατήμιση της χρηστικής της αξίας προς αυτό το στιγμιότυπο της μεγαλοπρέπειας. Γίνεται ανάλαφρη μιας και είναι απαλλαγμένη από το βάρος και τον κίνδυνο του αληθινού χρυσού. Χάρη σε αυτήν την ακραία ανατροπή, αυτού του αντικειμένου - προορισμένο να διαφυλάττει τη ζεστασιά ενός θύματος σε κίνδυνο - μετατρέπεται σε μία όμορφη πράξη ιεροτελεστίας. Είναι μία ανακάλυψη, συνήθως απρόσμενη, που θέτει σε αμφιβολία τη σχέση μας με τις αξίες. Με αυτόν τον τρόπο, τοποθετώ τις σκηνές μου σε μία φύση απαλλαγμένη από κάθε πολιτισμική περιπλοκότητα. Ένα όνειρο, ίσως, αλλά κυρίως μια ευχή, που έχει προκληθεί από την πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου μας, με έναν τρόπο, ταυτόχρονα λογικό και παράλογο.
2) Ποια η γνώμη σας σχετικά με την παραστατική ζωγραφική; Πρόκειται για το καλύτερο δυνατό μέσο για έναν ζωγράφο να μεταφέρει το μήνυμά του στο κοινό;
-Η παραστατική ζωγραφική έγινε για μένα το μέσο έκφρασης της προτίμησής μου. Είναι από τη μία πλευρά λαοφιλής, εύκολη στην κατανόηση και στο να δέχεται πολλά έργα τέχνης, καθώς και κομιστής διαφορετικών συναισθημάτων και ιδεών. Η μακρά ιστορία της μας επιτρέπει να κατανοήσουμε και να διαισθανθούμε τη θέληση και την προσωπικότητα του δημιουργού της.
Μετά από έναν αιώνα αναζήτησης νέων οριζόντων με την διέυρυνση του καλλιτεχνικού σκηνικού, νέων μέσων, εγκαταστάσεων, βίντεο κτλ. αυτή η ζωγραφική έχει κατακτήσει, για μένα, στη δουλειά μου, την ικανότητα να επιμηκύνει τους άξονες του σύγχρονου σε ένα φανταστικό περιβάλλον, πέρα από το white-cube, απαραίτητο, ακόμα και απόλυτα, σε μία τέχνη, που έχει σαν σκοπό της να προκαλέσει την ιστορία της. Για να εξηγηθώ καλύτερα: Πιστεύω ότι συχνά ο χώρος που εκτίθεται η σύγχρονη τέχνη , είναι αναπόσπαστο κομμάτι από την ίδια την τέχνη. Η φήμη του προσδιορίζει την ποιότητά της. Η βάση, δηλαδή, έγινε υπερβολικά σημαντική. Η κύρια ιδέα του 20ου αιώνα, να κερδίσει κάποιος σε ελευθερία, προδώθηκε.
Συνεπώς, γιατί να μην συνεχίσουμε να διευρύνουμε το χωράφι της καλλιτεχνκής πράξης στο επίπεδο φαντασίας που προσφέρει ένας ζωγραφικός πίνακας; Μια ζωγραφιά μου επιτρέπει να συνεχίσω αυτήν την αναζήτηση ελευθερίας, έξω από ένα πλαίσιο περιορισμένο από ένα χώρο σύγχρονης τέχνης, περιορισμένο όμως μόνο από ένα κάδρο που προσδιορίζω εγώ ο ίδιος με τη φαντασία μου.
3) Το σύμπαν σας μοιάζει κάποιες φορές απρόσιτο και κυριευμένο από τη λογική ενώ τα θέματά σας μοιάζουν εξωπραγματικά. Ποια είναι η σχέση σας με τον σουρρεαλισμό;
-Ακριβώς, ένας κανόνας που δημιούργησα στο σύμπαν μου, είναι ότι, για την πλειονότητα των εικόνων, δεν απεικονίζεται τίποτα το αδύνατο. Μόνο που, δεν έχουμε τέτοιες εμπειρίες, δεν έχουμε τέτοιες αναμνήσεις, που να σημαδέψουν τη ζωή μας για πάντα. Αν τις είχαμε, ίσως ο κόσμος μας να ήταν καλύτερος; Ίσως γι' αυτό να τις ζωγραφίζω.
Ο σουρρεαλισμός εισήγαγε παράλογες φόρμες στην σκέψη, μία γραμμή που προέρχεται από κινήματα όπως ο γοτθικός ρυθμός στον μανιερισμό, ο ρομαντισμός, ο σουρρεαλισμός, το DADA, το Fluxus κτλ. Πιστεύω ότι σήμερα η κατανόηση του παρόντος, του σύγχρονου κόσμου μας, έχει τα πάντα για να ικανοποιήσει τα πνεύματα του παρελθόντος χωρίς να εγκαταλείψει τη φωνή της λογικής ακόμα και την επιστημονική επιχειρηματολογία. Αφού δεν θελήσαμε να πάμε στο βουνό, ήρθε το βουνό σ' εμάς.
4) Τα παιδιά στο έργο σας ζουν σε μία σύγχρονη κοινωνία ή μέσα στα ερείπιά της;
-Τα παιδιά, οι έφηβοι, χωρίς ηλικία και χωρίς ιστορία, είναι στους πίνακές μου η προσωποποίηση ενός παρόντος που βάζω σε αντίθεση με τον σύγχρονο κόσμο μας, που έχει γίνει πολύ περίπλοκος και είναι υποταγμένος σε κανόνες συχνά παράλογους. Το χρήμα για παράδειγμα. Στον πίνακα "Splitter" του 2008 υπάρχει διάσπαρτο δίπλα σε μία εστία φωτιάς και θα χρησιμοποιηθεί για να την αναζοωγονήσει κάποια στιγμή. Ποια είναι η πιο παράλογη πραγματικότητα;
5) Η δουλειά σας είναι τελικά μία αναζήτηση της Ομορφιάς;
-Τι είναι η ομορφιά; Ο Καντ μιλάει για μια " ικανοποίηση χωρίς στόχο" και ο Στεντάλ για μία "υπόσχεση ευτυχίας". Και τα δύο μοιάζουν αντιφατικά αν μείνουμε σε μία εσωτερική αναζήτηση. Κατά τη γνώμη μου, η επιθυμία για την τέχνη υποκινείται κυρίως από την φαντασίωση του να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, να συγχεόμαστε με κάτι, με κάποιον, με έναν τρόπο εξωσωματικό. Με αυτήν την έννοια, η υπόσχεση ευτυχίας μπορεί να είναι η πιθανότητα, μέσω του έργου, να απελευθερωθούμε από τον εαυτό μας και να αισθανθούμε μία ευχαρίστηση. Μια ευχαρίστηση που, όμως, προξενεί μία ενότητα ανάμεσα σε όσους μοιράζονται και θα μοιράζονται αυτό το αποτέλεσμα.
6) Ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα και, ειδικότερα, με τον συλλέκτη Βλάσση Φρυσίρα; Γιατί διαλέξατε να οργανώσετε μια τόσο μεγάλη έκθεση εδώ, στο Μουσείο Φρυσίρα;
-Ο Βλάσσης Φρυσίρας μου αγόρασε πολύ νωρίς στην καρριέρα μου τους καλύτερους πίνακές μου, όπως το έργο "Mixture" του 1997. Ήταν μία τεράστια ενθάρρυνση. Και το να γνωρίζεις ότι το έργο σου βρίσκεται -φυσικά- στην καταγωγή της ευρωπαϊκής κουλτούρας που έδωσε συνέχεια στη δημοκρατία, τη φιλοσοφία και στη γνώση ενάντια στον σκοταδισμό, ήταν, για μένα, κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, μία βάση πάνω στην οποία το έργο μου μπορούσε να αφομοιωθεί, όπως τα μέλη σε ένα σώμα σε διαρκή κίνηση.
Ήταν αυτονόητο να επιστρέψω και ταυτόχρονα να θυμήσω τα έργα μου στις ρίζες τους . Το ότι αυτή η έκθεση λαμβάνει χώρα σε αυτό το δύσκολο χρονικό σημείο ανάμεσα στη χώρα καταγωγής μου, τη Γερμανία, και σε αυτή τη χώρα απ'όπου κατάγεται η φωτεινή γραμμή της κοινής μας κουλτούρας, είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα ενθαρρυντικό σημάδι που δείχνει ότι οι αληθινές και ανθρώπινες σχέσεις παίρνουν τα ηνία.
Εύχομαι οι επισκέπτες του Μουσείου Φρυσίρα να αισθανθούν αυτούς τους μήνες έναν αέρα αλληλλεγγύης, σε μία βάση ισότητας. Έναν αέρα απελευθερωμένο από κάθε συλλογικό βάρος που βαραίνει ετούτες τις ώρες αθώους ανθρώπους.
Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός τέχνης.
(Eυχαριστούμε τον κο Βλάσση Φρυσσίρα για την συνεργασία και τον Dimitris Milisis για την πολύτιμη βοήθεια του.)
